Poraz francuske desnice na parlamentarnim izborima u nedjelju mnogima je došao kao iznenađenje, obzirom da su brojne ankete i analize predviđale pobjedu desničarskog Nacionalnog okupljanja (RN) pod (nezvaničnim*) vodstvom Marine Le Pen. No onima koji poznaju francusku politiku i njenu historiju, ovakav razvoj događaja i nije iznenađujući. 

Ovo nije prvi put da desničari ostvare dobar rezultat u prvom krugu, samo da bi se u drugom krugu ostale stranke ujedinile protiv njih i spriječile ih u dolasku na vlast. Takva situacija je bila 2002. godine na predsjedničkim izborima kada su u drugom krugu sve stranke stale iza Jacquesa Chiraca koji se za poziciju predsjednika borio sa Jean-Marie Le Penom, tadašnjim liderom stranke Nacionalni front (FN) koja će se kasnije preimenovati u Nacionalno okupljanje (RN) pod vodstvom njegove kćerke Marine Le Pen. 

Nešto slično smo mogli vidjeti i na predsjedničkim izborima 2017. kada se Emmanuel Macron, do tada politički anonimus, pojavio i ujedinio iza sebe glasače od ljevice do desnog centra i u konačnici zaustavio Marine Le Pen od preuzimanja Jelisejske palate.

No ipak, treba istaći da, uprkos svim porazima, francuska desnica i dalje jača i nikada u posljednjih osamdeset godina nije bila bliže preuzimanju vlasti. Ovaj put u tome ih je spriječio Novi narodni front (NFP), velika koalicija ljevičarskih stranaka sačinjena od komunista, socijalista, socijaldemokrata i ekoloških stranaka. Iako su osvojili najveći broj mjesta u Narodnoj skupštini, ljevičari nisu osigurali apsolutnu većinu, stoga Francusku očekuje ili manjinska vlada ili široka, ali nestabilna, koalicija između Novog narodnog fronta i Macronove centrističke grupe Ansambl. 

Kao što i sam naziv implicira, ovo nije prvi put da se u francuskoj politici formira ljevičarski savez ovakvog oblika. Tokom tridesetih godina prošloga vijeka, u jeku velike ekonomske krize, fašizam i desničarske ideje zahvataju Evropski kontinent, a Francuska nije bila izuzetak. Uspon fašističkih organizacija i stranaka koje postaju sve glasnije i militantnije u svom djelovanju, navele su ljevicu da se organizuje i ujedini u nastojanju da se suprotstavi desnici i zaštiti Francusku od njenog uticaja, kao i da ponudi socijalna rješenja za probleme izazvane ekonomskom krizom. 

Pred parlamentarne izbore 1936. godine formira se velika koalicija pod nazivom Narodni front. Poput njegovog savremenog nasljednika, Narodni front bio je šarolika grupa sačinjena od Komunističke partije (PCF), umjerenijih Socijalista (SFIO) i francuskih Radikala, stranke koja je više naginjala liberalizmu nego socijalističkim idejama svojih partnera. Zajedničko nastupanje im se isplatilo, te su na predstojećim izborima ostvarili pobjedu i formirali vladu na čelu sa socijalistom Leonom Blumom.

Foto: Leon Blum na čelu Vlade Narodnog fronta

Vlada Narodnog fronta tokom svoga mandata nastojala je da stabilizuje i umiri socijalne tenzije koje su cijepale francusko društvo. To su namjeravali učiniti sprovođenjem niza socijalnih i ekonomskih reformi, kao i rasformiranjem desničarskih paravojnih formacija i ograničavanjem njihovog uticaja. Reforme su naišle na nezadovoljstvo i otpor finansijskih krugova i desnice. Da stvar bude gora, došlo je do razmimoilaženja i unutar samog Narodnog fronta između socijalista i komunista sa jedne i više liberalno orijentisanih radikala sa druge strane. 

Izbijanjem Španskog građanskog rata u ljeto 1936. godine, odnosi unutar koalicije su se dodatno pogoršali, pošto su se socijalisti i komunisti zalagali za intervenciju na strani španskih republikanaca, dok su radikali bili protiv. Do konačnog raskola je došlo u maju 1937. godine, a Blum je dao ostavku na mjesto premijera mjesec dana kasnije. Uslijedila je vlada “umjerenog Narodnog fronta” na čelu sa radikalima koji su, u želji da dobiju podršku krupnog kapitala, odbacili program reformi iz 1936. godine. Nezadovoljni ovakvom politikom, 1938. godine socijalisti i komunisti napuštaju vladu i prelaze u opoziciju. Tako je Narodni front neslavno završio. 

Foto: Pamflet Narodnog fronta iz 1930-ih

Sljedeći planirani izbori neće biti ni održani, jer u ljeto 1940. godine Francuska pada pod Hitlerovu čizmu, a desničari konačno ostvaruju svoj cilj i dolaze na vlast u vidu Višijevske Francuske i duplo manjim granicama.

Danas, gotovo devedeset godina kasnije, u Francuskoj imamo sličnu situaciju, gdje sve upućuje na to da će ljevičari morati sarađivati sa liberalnom centrističkom Macronovom grupom, dok snage desnice jačaju kako u Francuskoj, tako i u čitavoj Evropi. Da li će nova francuska vlada, u kakvom god obliku ona bila, uspjeti umiriti socijalne tenzije i nezadovoljstvo koje potresa evidentno podijeljeno francusko društvo, ili će svojom potencijalnom neefikasnošću dodatno doprinijeti ionako već velikoj podršci koju desničari imaju među građanima, ostaje nam da vidimo. 

Mark Twain je rekao da se “historija ne ponavlja, ali se često rimuje”. Možda je u pravu, ali nadajmo se da ovaj put neće biti tako.

(TIP/Izvor: Depo.ba/Autor: Ismar Duraković)