Univerzitet u Sarajevu objavio je zaključke i preporuke naučnog skupa “Instrumentalizacija i politizacija nacionalnih prava: Deklaracija ‘Svesrpskog sabora’ kao kontinuitet velikodržavne politike”, održanog 9. januara u Rektoratu Univerziteta u organizaciji Instituta za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava.

U ovom događaju je učestvovalo 34 naučnika i istraživača s više univerziteta iz Bosne i Hercegovine, koji su kroz različite segmente izlagali njihove radove o Deklaraciji ‘Svesrpskog sabora’.

Nakon predstavljenih radova, doneseni su i objavljeni zaključci i preporuke, koje prenosimo u cijelosti:

1. Deklaracija “Svesrpskog sabora” nije ograničena na saradnju bosanskohercegovačkog entiteta Republika srpska i Republike Srbije na oblast kulture i tradicije, kako se to pokušalo predstaviti u javnosti i kako su pogrešno protumačili pojedini predstavnici međunarodne zajednice. Štaviše, Deklaracija prevazilazi okvir Ustavom Bosne i Hercegovine dopuštenih specijalnih paralelnih odnosa, ugrožavajući suverenitet, teritorijalni integritet, međunarodni subjektivitet i političku nezavisnost Bosne i Hercegovine (vrijednosti koje su zaštićene Ustavom Bosne i Hercegovine i garantiraju se isključivo državi a ne njenim entitetima). Pored toga, ignoriranje ustavnih nadležnosti Bosne i Hercegovine; harmonizacija pravnog obrazovnog, energetskog, građevinskog i svakog drugog sistema, odnosno međusobno ujednačavanje zakonodavstva; administrativna praksa obilježavanja zajedničkih, jednonacionalnih praznika te kontinuirana monoetnizacija i pravoslavizacija entiteta Republika srpska predstavljaju kršenje Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i podriva mir i stabilnost Bosne i Hercegovine.

2. Koncept „Srpskog sveta” evoluirao je iz ideološkog narativa u operacionaliziranu strategiju koja kroz političke, bezbjednosne i kulturne dimenzije ima za cilj reartikuliranje srpske hegemonije u regiji. Deklaracija “Svesrpskog sabora” predstavlja formalizaciju ovoga koncepta nastojeći stvoriti „mehku” sferu utjecaja Srbije na prostoru bivše Jugoslavije, pri čemu je bosanskohercegovački entitet Republika srpska centralni element te strategije. Strategija kombinira dva paralelna pristupa: institucionalno slabljenje Bosne i Hercegovine kroz unutrašnje dezintegracijske procese i postepenu integraciju bosanskohercegovačkog entiteta Republika srpska ‒ suprotno nacionalnom i međunarodnom pravu ‒ u političko, pravno, ekonomsko, obrazovno i kulturno tkivo Srbije. Ovaj dvoslojni model reflektira dugoročnu težnju ka uspostavljanju de facto, a u po njih povoljnim međunarodnim okolnostima i de jure, političke unije.

 3. Radnje koje poduzima entitet Republika srpska, a odnose se na isticanje zastave i grba Republike Srbije i intoniranje himne te države; obilježavanje 9. januara kao i afirmacija zajedničkih – nacionalnih praznika; stavljanje u privilegirani položaj srpskog jezika i ćiriličnog pisma; obilježavanje entiteta kao isključivo etničke države srpskog naroda Bosne i Hercegovine; korištenje termina “zajedničke institucije” za institucije države Bosne i Hercegovine; afirmacija prava entiteta da aktivira nadležnosti države Bosne i Hercegovine unilateralno kao svoje; određivanje sadržaja predmeta Istorija samo i isključivo iz perspektive srpske nacionalističke historijske matrice jeste repriza ponašanja ovog entiteta koje je Ustavni sud Bosne i Hercegovine kroz svoje ranije odluke proglasio neustavnim. Upornost Republike srpske u neustavnom djelovanju i prkošenju Ustavu Bosne i Hercegovine i njenim institucijama ne može se razumjeti nikako drugačije već kao kontinuirano nelojalno postupanje prema državi Bosni i Hercegovini, protiv čega se državne institucije i institucije bosanskohercegovačkog entiteta Federacija Bosne i Hercegovine, a posebno Tužilaštvo i Sud Bosne i Hercegovine, moraju odlučnije i silovitije boriti, procesuirati i sankcionirati.

4. Od usvajanja Deklaracije do danas između institucija (vlada i ministarstava) Republike Srbije i bosanskohercegovačkog entiteta Republika srpska zaključeni su brojni memorandumi i sporazumi u raznovrsnim društvenim oblastima (visoko obrazovanje, naučno-tehnološki razvoj, rudarstvo, energetika, javno zdravlje, demografija, unutrašnji poslovi).

S obzirom na to da je sadržaj ovih akata, u cjelosti ili djelimično, u suprotnosti s Ustavom Bosne i Hercegovine, nužno je da ustavobranitelji ispune svoju ustavnu zadaću i pokrenu postupak ocjene njihove ustavnosti. Kontroli ustavnosti trebaju biti podvrgnuti i prethodno zaključeni sporazumi/memorandumi/akti između entiteta RS i države Srbije nakon zaključenja Sporazuma o specijalnim paralelnim odnosima iz 2006. godine. Pored toga, u skladu s ranijom sudskom praksom, nužno je pokrenuti postupak ocjene ustavnosti Deklaracije “Svesrpskog sabora” i Zaključaka koje je povodom usvajanja Deklaracije donijela Narodna skupština Republike srpske te zatražiti od Ustavnog suda da ih ukine i tako eliminira iz pravnog poretka Bosne i Hercegovine.

5. Strategija „Srpskog sveta” oslanja se na anticipaciju “povoljnih” geopolitičkih promjena kako bi osigurala prostor za realizaciju dugoročnih teritorijalnih ambicija prema Bosni i Hercegovini. Ovo ukazuje na sofisticiranu i dugoročnu geopolitičku kalkulaciju u kojoj se računa i na dodatan maligni utjecaj Rusije na zapadnom Balkanu, kao i na oslanjanje na savezništva s ultradesničarskim i ultranacionalističkim strankama u Evropi.

6. Bosanskohercegovački politički subjekti treba da ukažu na sve negativne i štetne implikacije Deklaracije “Svesrpskog sabora”, suprotne nacionalnom i međunarodnom pravu, na državni suverenitet Bosne i Hercegovine i ukupne međudržavne odnose. Svaki razgovor s nosiocima srpske politike obavljati na državnoj, a ne na etničkoj, srpsko-bošnjačkoj razini.

7. Listu otvorenih pitanja s Republikom Srbijom intenzivirati i rješavati kroz međudržavne razgovore ‒ od pitanja međudržavne granice, preko spornih energetskih objekata, do saradnje državnih tužilaštava.

8. Bosanskohercegovački državni organi trebaju razviti sveobuhvatnu diplomatsku strategiju koja će međunarodnu zajednicu detaljno informirati o destabilizirajućim implikacijama strategije „Srpskog sveta”. Ovo uključuje korištenje procedura unutar međunarodnih organizacija poput Ujedinjenih nacija, Evropske unije, Vijeća Evrope, NATO-a i OSCE-a za jačanje podrške Bosni i Hercegovini.

 9. Međunarodna zajednica, koristeći ustanovljene mehanizme, uključujući i mandat visokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu i Vijeća za implementaciju mira, dužna je da u cilju očuvanja mira i sigurnosti i potpunog provođenja Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, proglasi Deklaraciju „Svesrpskog sabora” antidejtonskim, destruktivnim i ništavnim dokumentom te van snage stavi odluke i zaključke Narodne skupštine i Vlade Republike Srpske koji se odnose na predmetnu Deklaraciju.

10. Bosna i Hercegovina je sekularna država koja djeluje na principu vladavine prava i demokratije. Protupravno miješanje Srpske pravoslavne crkve u poslove države i uspostavljanje supremacije Crkve nad svjetovnom vlašću, kao i pretenzija Srpske pravoslavne crkve da postane dominantna politička sila koja diktira odnose na Balkanu, nije prihvatljiva.

11. Deklaracija, kao i prateći narativi političkih, akademskih, kulturnih i religijskih predstavnika koji je zagovaraju, svjesno artikuliraju revizionistički pristup koji reinterpretira pravne, historijske i političke realnosti, negirajući i relativizirajući utvrđene i presuđene činjenice, posebno genocid u Srebrenici i oko nje jula 1995. godine. Ovo se posebno ogleda kroz institucionalne projekte poput osnivanja JU “Memorijalnog centra Republike Srpske”, kao i rada Republičkog centra za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica i prilagođavanja obrazovnih programa revizionističkim interpretacijama.

12. Akademska i istraživačka zajednica u Bosni i Hercegovini treba da se posveti razvoju narativa koji dekonstruiraju revizionističke interpretacije „Srpskog sveta”. To uključuje naučna istraživanja, publikacije i javne kampanje koje afirmiraju pravne, sudske i historijske činjenice, zaključili su  učesnici navedenog naučnog skupa u Sarajevu.

(TIP/Izvor: Fena)