Damask – Sirija, zemlja smještena na raskršću civilizacija, dom je raznolikom mozaiku etničkih i vjerskih zajednica. Iako većinsko stanovništvo čine sunitski Arapi, sirijsko društvo je historijski oblikovano prisustvom brojnih manjinskih grupa – uključujući Alavite, Druze, hrišćane različitih denominacija, Kurde, Asirce, Jermene, Ismailije i druge. Ove zajednice imaju duboko ukorijenjeno prisustvo na Levantu, koje seže stotinama, pa i hiljadama godina unazad.

Historijski okvir

Još u antičkom periodu, područje današnje Sirije bilo je središte različitih carstava – od Asirskog i Babilonskog, do Rimskog i Vizantijskog – čime je stvoren temelj za kulturno i vjersko šarenilo. Dolaskom islama u 7. stoljeću, arapski utjecaj je postupno ojačao, ali su mnoge ne-arapske i nemuslimanske zajednice zadržale svoju prisutnost, osobito u ruralnim ili planinskim regijama.

Tokom Osmanskog Carstva (1516–1918), manjine su imale ograničenu autonomiju kroz millet sistem, što im je omogućilo da zadrže svoje vjerske institucije, ali ih je istovremeno učvrstilo u podređenoj poziciji. Nakon raspada Osmanskog Carstva i uspostave francuskog mandata nad Sirijom 1920-ih, mnoge manjine – osobito Alaviti i Druzi – počeli su ulaziti u državnu administraciju i vojsku, što će se kasnije pokazati kao odlučujuće za njihovu političku afirmaciju.

Alaviti i uspon Baas partije

Najznačajniji obrat dolazi s usponom Baas partije 1963. godine, čije jezgro čine sekularni arapski nacionalisti, među kojima su ključnu ulogu igrali Alaviti – vjerska zajednica slična šiitskom islamu, ali sa izrazitom ezoteričnom teologijom. Hafez al-Assad, pripadnik ove manjine, preuzima vlast 1970. i cementira alavitsku dominaciju u vrhu države, što mnogi smatraju preokretom u dotadašnjoj marginalizaciji te grupe.

Kurdi – identitet bez priznanja

Kurdi, čineći oko 10% populacije, uglavnom nastanjeni na sjeveru i sjeveroistoku zemlje, dugo su bili izloženi pokušajima arapske asimilacije. Godine 1962, desetine hiljada Kurda ostalo je bez državljanstva nakon spornog popisa stanovništva, što im je ograničilo pristup obrazovanju, zdravstvu i vlasništvu. Tek tokom građanskog rata, kurdske snage (YPG/YPJ) su stekle de facto autonomiju u regiji Rožava, uz podršku Zapada u borbi protiv tzv. Islamske države.

Hrišćani i Druzi – balansiranje opstanka

Sirijski hrišćani – među kojima su Antiohijski pravoslavci, Melkiti, Sirijci, Maroniti, Armenci i drugi – igrali su ključnu ulogu u intelektualnom i kulturnom životu Sirije, ali su postali posebno ranjivi nakon izbijanja rata 2011. Mnogi su emigrirali u strahu od ekstremističkih grupa. Druzi, tajanstvena zajednica s korijenima u šiizmu, također su balansirali između lojalnosti režimu i autonomne neutralnosti, naročito u regiji Suvejda.

Savremeni izazovi

Građanski rat koji traje od 2011. godine dodatno je fragmentirao sirijsko društvo. Manjine su često bile uvučene u sukob na način koji odražava njihovu geografsku poziciju i istorijske odnose s režimom. Alaviti su ostali kičma Assadove vojske; Kurdi su izgradili autonomne strukture; hrišćani su masovno napustili zemlju; a Druzi pokušavaju zadržati distancu i lokalnu kontrolu.

Pitanje manjina u Siriji nije samo pitanje etničke ili vjerske raznolikosti, već i pitanje političke reprezentacije, kulturne autonomije i prava na samoopredjeljenje. Bez inkluzivnog i pravednog rješenja, teško je zamisliti dugoročnu stabilnost u postratnoj Siriji.

Napomena: Tekst je prilagođen informativnim i analitičkim potrebama, zasnovan na relevantnim historijskim izvorima i aktuelnim podacima do 2025. godine.

(TIP/Autor: Zoran Blagojević/Foto: ILustracija/Fena)