Dok se Bliski istok ponovo trese pod težinom rata i razaranja, a Gaza svakodnevno bilježi civilne žrtve, jedno od najvažnijih arapskih lica ostaje u pozadini – tiho, odmjereno, bez velikih riječi: kraljevina Jordan.

Piše: Zoran Blagojević

Za mnoge promatrače, to nije iznenađenje. Kralj Abdullah II i njegova porodica decenijama balansiraju između javnog mnijenja koje snažno podržava Palestince i realpolitike koja nalaže stabilne odnose s Izraelom. Ali da bismo razumjeli tu šutnju – ili, tačnije, diplomatičnost – potrebno je zaviriti u dubinu historije ove hašemitske dinastije.

Djed koji je prvi razgovarao s Izraelcima

Kralj Abdullah I, osnivač današnjeg Jordana, imao je ključnu ulogu u ranim odnosima sa cionističkim liderima. Dok su druge arapske države 1948. godine krenule u rat protiv novoosnovane države Izrael, Abdullah je s njima tajno pregovarao, nastojeći da proširi teritoriju svoje kraljevine na račun Palestine – konkretno, da aneksira Zapadnu obalu i Istočni Jerusalem.

Njegova vojska, Legija Arapska, učestvovala je u sukobima, ali uz jasan cilj: ne uništiti Izrael, već učvrstiti vlast nad dijelom Palestine. Upravo ta pragmatična politika – koju su mnogi Palestinci smatrali izdajom – koštala ga je života: ubijen je 1951. ispred džamije Al-Aksa.

Husein: Kralj koji je izgubio rat, ali dobio mir

Nasljednik Abdulaha I, kralj Husein, suočio se s izraelskom vojnom silom tokom Šestodnevnog rata 1967. godine, kada je Jordan izgubio i Istočni Jerusalem i Zapadnu obalu. Nakon tog poraza, Husein je okrenuo politički kurs.

On je decenijama tajno komunicirao s izraelskim liderima, a kulminacija tih odnosa bila je potpisivanje mirovnog sporazuma 1994. godine. Time je Jordan postao tek druga arapska država, nakon Egipta, koja je priznala Izrael. Dok je to Zapad pozdravio kao čin hrabrosti, arapska ulica to nikada nije u potpunosti oprostila.

Abdullah II: Tihi saveznik ili mudri neutralni?

Danas, kralj Abdullah II, sin Huseina, nastavlja istu liniju – ali u mnogo složenijem okruženju. Jordan je geografski i politički između izraelske moći, palestinske frustracije i američke hegemonije.

Iako javno osuđuje izraelsku politiku kada je pritisak prevelik, njegovi potezi ostaju ograničeni. Jordan ima mirovni sporazum s Izraelom, bliske bezbjednosne i obavještajne veze, ali i ozbiljnu unutrašnju ranjivost: većinu stanovništva čine Palestinci, potomci izbjeglica iz ratova 1948. i 1967.

Kralj zna da bi otvorena konfrontacija s Izraelom mogla destabilizovati kraljevinu iznutra, narušiti odnose sa SAD-om i ugroziti ekonomski opstanak države koja se već oslanja na stranu pomoć.

Narodna frustracija vs. kraljevski interes

Dok obični Jordanci svakodnevno izlaze na ulice u znak podrške Palestincima, režim ostaje rezervisan. U tome je, ustvari, sadržana suština hašemitske vladavine: balansiranje između narodne empatije i hladne geopolitičke računice.

Palestinci u Jordanu često izražavaju razočaranje zbog onoga što vide kao kraljevsku pasivnost prema stradanju njihovog naroda. Međutim, iz ugla režima, preživljavanje države i monarhije dolazi prije svega.

Zaključak

Jordan nije ni otvoreni saveznik, ni protivnik Izraela. On je država tišine, kraljevstvo realpolitike, u kojem se historijske odluke kraljevske porodice reflektuju i danas, kroz svaku diplomatsku izjavu i izostanak akcije.

Od Abdulaha I koji je prvi pružio ruku cionistima, preko Huseina koji je sahranio iluziju o arapskom vojnom trijumfu, do Abdullaha II koji pažljivo balansira između Gaze i Vašingtona – priča o Jordanu je priča o opstanku kroz kompromis. Ali i priča o frustracijama naroda koji već decenijama traži da kralj konačno progovori ono što oni već odavno viču.

(TIP/Autor: Zoran Blagojević/Foto: Ilustracija)