Administracija Donalda Trumpa vodi sistematsku kampanju kulturnog rata protiv Evrope, koristeći političke i ideološke saveznike na kontinentu kako bi oslabila Evropsku uniju i njene institucije, stoji u novom izvještaju Evropskog savjeta za vanjske odnose (ECFR) i Evropske kulturne fondacije.

Ova zajednička studija upozorava da Bijela kuća aktivno nastoji da utiče na evropske izbore, preoblikuje transatlantski odnos prema konzervativnim vrijednostima i ujedini evropske desničarske populiste oko narativa “slobode govora”. Prema izvještaju, način na koji evropski lideri trenutno reaguju na Trumpa – kombinacijom oklijevanja, popuštanja i pokušaja “udobrovoljavanja” – zapravo ohrabruje ovakvo ponašanje i stavlja EU u defanzivnu poziciju.

Evropa kao “glavni cilj” ideološke bitke

Pawel Zerka iz ECFR-a ističe da je Evropa postala meta ove kulturne konfrontacije. On podsjeća na govor američkog potpredsjednika JD Vancea na Minhenskoj sigurnosnoj konferenciji u februaru 2025, kada je Evropa optužena da “napušta fundamentalne zajedničke vrijednosti”. “Bio je to trenutak kada je kulturni rat postao otvoreno deklarisan”, navodi Zerka.

Trump je, prema izvještaju, dodatno zaoštrio odnose isključivanjem evropskih lidera iz razgovora o budućnosti Ukrajine, javnim kritikama mainstream stranaka širom kontinenta i agresivnim pregovorima u trgovinskim sporazumima.

Saveznici u Evropi: Orbán, Meloni i Fico

Izvještaj navodi kako Trump koristi evropske lidere poput Viktora Orbána u Mađarskoj, Giorgie Meloni u Italiji i Roberta Fica u Slovačkoj kako bi orkestrirao krize koje stavljaju EU na test – od prijetnji carinama i rasprava o slobodi govora, do tema o migracijama i vojnoj potrošnji. Posebno se izdvaja primjer Poljske, gdje je Trump javno podržao nacionalističkog predsjedničkog kandidata Karola Nawrockog, čak ga ugostio u Bijeloj kući i promovirao na društvenim mrežama.

Evropa mora “izaći sa filmskog seta”

Studija koristi metaforu iz filma The Truman Show, tvrdeći da se Evropa ponaša poput glavnog lika koji polako shvata da je zarobljen u scenariju koji pišu drugi. “EU lideri troše previše energije reagujući na krize koje diktira Trump, umjesto da kreiraju vlastitu agendu”, stoji u analizi. ECFR i Evropska kulturna fondacija poručuju da je trenutak povoljan za evropske lidere da se “oslobode scenarija” i preuzmu inicijativu.

Podrška evropskoj ideji na najvišem nivou od 2007.

Podaci iz Eurobarometra pokazuju da je povjerenje građana u EU najviše u posljednjih 17 godina, a poraslo je u 12 država, naročito u Švedskoj, Francuskoj, Danskoj i Portugalu – i to upravo od Trumpovog povratka u Bijelu kuću. Ogromna većina ispitanika u gotovo svim članicama EU izjavila je da se osjeća povezano s Unijom i da želi jaču ulogu EU u zaštiti građana od globalnih kriza i sigurnosnih prijetnji.

Takođe, istraživanja pokazuju sve veću podršku većim ulaganjima u evropsku odbranu i ideji strateške autonomije od SAD-a. Sve više Evropljana smatra da Evropa i SAD predstavljaju “dva različita modela demokratije”.

Preporuke: EU mora biti hrabra i odlučna

Autori studije upozoravaju da nijedna država članica neće ostati pošteđena efekata ovog kulturnog rata, čak ni one sa euroskeptičnim vladama. “EU je jedini okvir unutar kojeg države mogu zaštititi svoj suverenitet i prosperitet”, poručuje Zerka. Preporučuje se da evropski lideri odbace strategiju laskanja i izbjegavanja sukoba sa Trumpom te da Evropska komisija smjelo koristi alate kao što su Digital Services Act, regulativa o dezinformacijama i trgovinske instrumente za zaštitu evropskih interesa.“Vrijeme je da shvatimo da je ovo kulturni rat – i da je Evropa meta”, upozorava André Wilkens iz Evropske kulturne fondacije. “Evropski sentiment nije apstraktan idealizam. To je spremnost ljudi da brane zajedničke vrijednosti i budućnost koju žele.”

Moguće posljedice za Zapadni Balkan i BiH

Ovakav zaokret u transatlantskim odnosima mogao bi imati direktan uticaj i na zemlje Zapadnog Balkana, uključujući Bosnu i Hercegovinu. EU već godinama predstavlja ključnog aktera u procesu stabilizacije i pridruživanja regiona, dok SAD tradicionalno igra važnu ulogu u pitanjima sigurnosti i političkog nadzora, naročito u BiH. Ako se transatlantski odnosi dodatno polarizuju, postoji rizik da će se proces evropskih integracija usporiti, a pojedini lokalni akteri – naročito oni skloni populizmu i nacionalizmu – pokušati iskoristiti podjele između Brisela i Washingtona za jačanje vlastitih pozicija.

Stručnjaci upozoravaju da bi smanjena koordinacija EU i SAD mogla otvoriti prostor za veći uticaj drugih globalnih aktera, uključujući Rusiju i Kinu, čime bi se dodatno zakomplicirala geopolitička situacija na Balkanu.

S druge strane, jačanje evropskog identiteta i podrške unutar EU može stvoriti povoljniji trenutak za zemlje koje iskreno žele napredovati na putu ka članstvu. Ako EU uspije artikulisati vlastitu nezavisnu strategiju i izbjeći da bude samo pasivni “igrač u tuđem scenariju”, Zapadni Balkan bi mogao dobiti jasniji i odlučniji okvir integracije.

(TIP/Izvor: federalna.ba/The Guardian/Foto: Arhiva/Fena)