Arheolozi u Peruu otkrili su jedinstveno otkriće koje bi moglo promijeniti razumijevanje najranijih civilizacija na američkom kontinentu – trodimenzionalni, višebojni mural star oko 4.000 godina. Ova freska, pronađena na lokalitetu Huaca Yolanda u dolini Tanguche, u regiji La Libertad, pokazuje nevjerovatnu umjetničku sofisticiranost i simboliku, uprkos tome što potiče iz razdoblja formiranja prvih kompleksnih društava u Južnoj Americi.

Centralni motiv murala, koji se prostire na površini od tri sa šest metara, prikazuje ogromnu pticu grabljivicu raširenih krila. Glava ptice ukrašena je reljefnim dijamantnim motivima, dok se zidovi dodatno ističu bogatim frizovima u plavoj, žutoj, crvenoj i crnoj boji. Osim ptice, urezani i oslikani su i motivi riba, ribarskih mreža, zvijezda i mitoloških bića.

Prema riječima Ane Cecilije Mauricio, vodeće arheologinje na ovom projektu i profesorice na Papinskom katoličkom univerzitetu Perua, mural je dio dekoracije hramskog dvorišta i svjedoči o „početku formiranja društvene hijerarhije u Peruu, kada su zajednice počele prerastati u prve civilizacije“.

Pogled u svijet prvih civilizacija

Arheolozi ističu da ovakvi prikazi pružaju vrijedan uvid u vjerovanja i način života zajednica koje su, iako oslonjene na poljoprivredu i more, razvile kompleksne religijske i društvene strukture. U to vrijeme najutjecajniji članovi društva bili su šamani i sveštenici, muškarci i žene, koji su posjedovali specijalizirano znanje o ljekovitom bilju, astronomiji i klimatskim obrascima. „Oni su bili i naučnici i duhovni vođe – mogli su tumačiti zvijezde, predvidjeti vremenske uslove i povezivati prirodu s religijskim obredima“, objašnjava Mauricio.

Jedan od murala prikazuje tri humanoidne figure u procesu transformacije u ptice, što, prema Mauricio, simbolizira ritualni prelazak šamana u izmijenjeno stanje svijesti – vjerovatno izazvano konzumiranjem kaktusa San Pedro, tradicionalnog halucinogena u Južnoj Americi.

Mauricio naglašava da lokalitet Huaca Yolanda vjerovatno prethodi čuvenom Chavínu de Huántaru, jednom od najpoznatijih prehispanskih obrednih centara u Andama, koji datira oko 2.500 godina unazad. Ako se potvrdi starost freske, riječ je o jednom od najvažnijih otkrića vezanih za tzv. „formativni period“ (2000–1000. p.n.e.), koji označava nastanak prvih civilizacija u Andima.

Suočavanje s prijetnjama u sadašnjosti

Uprkos značaju otkrića, lokalitet se suočava s ozbiljnim prijetnjama – od širenja poljoprivrede, urbanizacije i pljačkaša koji su već uništili dio okolnih ruševina. Još uvijek ne postoji potpuna zaštita od strane Ministarstva kulture Perua, iako je Mauricio ovaj lokalitet istraživala od 2012. godine u okviru studija o ranoj ekologiji dolina Chao i Santa.

Arheolozi ističu da se vrijednost ovog nasljeđa ne odnosi samo na prošlost, nego i na budućnost. „Civilizacije koje su živjele ovdje znale su kako se nositi s prirodnim fenomenima, poput El Niña, koji i danas uzrokuje poplave i klizišta u Peruu. Njihovo znanje o odnosu s klimom i okolišem može biti dragocjeno i za nas danas“, zaključuje Mauricio.

(TIP/Izvor: federalna.ba/The Guardian/Foto: Univerzitet u Peruu)