Nikad se neće saznati ko je bio više iznenađen – organizator, publika ili ono malo novinara koji su se tu obreli – time što na nedavnoj Javnoj tribini Tuzlanskog akademskog kluba (TAK) “Obrazovanje u Tuzlanskom kantonu, quo vadis?” nije bilo nikog od zvaničnika iz lokalne i manje lokalne vlasti, obrazovnih ustanova, Univerziteta… Poziv je javno objavljen, pisani je upućen na više od 100 adresa, ali bez efekta. Gledano kroz prizmu sarkazma, možda su u pravu oni koji razlog za to vide u bijegu pozvanih od toga što će biti “na tapetu”, budući da je umiješanost politike nazvana ključnim uzrokom onoga što imamo u obrazovanju.

Na tribini, drugoj u kratkom vremenu novoosnovanog tuzlanskog Udruženje građana TAK, imalo se i šta čuti, a i s mnogo razloga upozoriti na sliku obrazovanja u TK-u. I ne samo tu. Možda su nadahnuta uvodna izlaganja dvojice bivših rektora Univerziteta u Tuzli – prof. dr. Sadika Latifagića i prof. dr. Izudina Kapetanovića – a i diskusija prenaglasili stanje u visokom obrazovanju. Ali, to nije poštedjelo kritičke pažnje, obojene neveselim podacima, i oslikavanje osnovnog i srednjeg obrazovanja.

I manje uopućeni znaju da je najveći problem našeg obrazovanja – uz neshvatanje njegove presudne važnosti za sve oblasti društva, jer bez stalnog učenja i znanja nema napretka – njegova decentralizovanost, rascjepkanost, neuvezanost… Na snazi su odsustvo i politička nepoželjnost koordinacije s nastavnim planovima i udžbeničkom literaturom, uz naglašeno, poželjno i omiljeno korištenje nastavnih planova i udžbenika drugih zemalja. Vrhunac je bezočno prekrajanje istorije i ciljano stvaranje nacionalno uokvirene, nacional-politici korisne i prilagođene slike, kojom se planski oblikuju novi naraštaji. Pa se više niko ne čudi izopačenom konceptu dvije škole pod jednim krovom, što znači da je normalno postalo ono što ne može biti i što postoji samo kod nas.

U Tuzlanskom kantonu, slika je ustaljeno standardna: kantonalna vlast ima punu kontrolu svih nivoa obrazovanja, čiji akteri su odgovorni za rezultate, sa sistemom samovrednovanja i vanjskog vrednovanja. Uz sav trud i nastojanje poluga sistema, posebno onih u vlasti, ipak ima problematičnih pitanja na koja se nemoćno sliježe ramenima. Na primjer, sumorna slika nataliteta. U TK-u su u školskoj 2023/2024. godini bila 34.473 prvačića, a prije pet godina 39.064 (250 razreda). To se nastavlja u srednjem obrazovanju: iste školske godine bilo je 12.500 učenika, a prije deset godina 21.813, što se, logično, prenosi i na visoko obrazovanje: u ovoj školskoj godini na Univerzitet u Tuzli (sa trenutnih oko 5.000 studenata) upisano je 1.200, dok je prije 20 godina brucoša bilo blizu 4.000.

Onome ko je odgovoran i ko temu ozbiljno shvata, ovo je dovoljno za postavljanje mnogih pitanja, uključujući i neprijatna. Ako se, samo uslovno, u stranu stisne osnovno i srednje obrazovanje, a pažnja okrene ka visokom, mnogo je razloga za veću brigu i ozbiljniji odnos. Posebno prema naučnoistraživačkom radu, malim ulaganjima i zaostatku u toj oblasti, vezi privrede i njenih potreba sa obrazovnim sistemom, prema kadrovima, ali i prema neznanju, improvizaciji, nestručnosti, površnosti i otaljavanju posla – i to baš tamo gdje su znanje, stručnost i nove tehnologije motor razvoja. Zato apel TAK-a Vladi i Skupštini TK-a za unapređenje naučnoistraživačkog rada, za uključivanje u međunarodne projekte, pokretanje studijskih programa na engleskom jeziku, što bi privuklo strance na studij kod nas.

Uz poruku da obrazovanje ima ko da cijeni i ocijeni, posebno je fokusiran kampus Univeziteta u Tuzli (u krugu bivše kasarne). Iako mu je izgradnja u toku, uz pomoć 300 miliona KM kredita, u TAK-u misle da on nije potreban. Sredstva bi se, čulo se na tribini, mogla usmjeriti za opremanje laboratorija, kabineta, tehničko unapređenje, strudentski standard, naučnoistraživački rad. Jer, devet od 13 tuzlanskih fakulteta je u krugu od oko 300 metara, a raspoloživi prostor bez kampusa prije 20 godina zadovoljavao je potrebe tadašnjih 12 do 14 hiljada studenata, pa je dovoljan i za sadašnjih oko 5.000.

Sažeta u zaključke, TAK-ova tribina je precizirala zahtjeve. Traži depolitizaciju obrazovanja (makar to zvuči posve donkihotovski), izradu strategije razvoja obrazovanja u TK-u, obavezno školovanje u ruralnim područjima (ima škola sa po jednim đakom u razredu), reformu srednjeg obrazovanja s jačanjem veza s privredom i njenim potrebama, pretvaranje ustanove kulture u nastavnu bazu Univerziteta (Narodno pozorište za Akademiju dramskih umjetnosti, recimo).

Nije sigurno da će, i ako dopre do ušiju onih kojima je adresirano, ovo izazvati željenu reakciju. Možda je prejako zapažanje jednog od diskutanata da se “politika boji znanja, jer počiva na neznanju, pa strahuje od onih kojima je jasno koliko ona ne zna”. Ali, nije prejaka tvrdnja da je ipak neobjašnjivo odsustvo zvaničnika sa tribune “Obrazvanje u TK-u, quo vadis?” Nije, valjda, da su se bojali čuti ono što im ne odgovara?

(TIP/Izvor: Oslobođenje/Autor: Zlatko Dukić)