BiH je pokazala svoju sposobnost da proširi obrazovne perspektive izvan svojih granica kroz modernizaciju postojećih institucija i pružanje sveobuhvatnog obrazovanja u različitim oblastima.

U konkurenciji sa gotovo 400 univerziteta, tim Pravnog fakulteta Univerziteta u Prištini stigao je, na takmičenju The Willem C. Vis International Commercial Arbitration Moot, do tri najbolja na svijetu.

Studenti ovog fakulteta, prema navodima predsjednice Kosova Vjose Osmani, ostavili su iza sebe univerzitete poput Harvarda, Yalea, Stanforda, Oxforda, Cambridgea, Princetona i druge u prestižnom takmičenju iz oblasti prava.

Ovo izuzetno priznanje nameće pitanje – kako Bosna i Hercegovina stoji u toj oblasti?

Sve veći broj umjetnika

Prošle godine, na osnovu podataka iz naučne baze Web of Science, utvrđeno je da su istraživači Univerziteta u Sarajevu izradili najveći broj naučnih publikacija iz oblasti prirodnih i medicinskih nauka, kao i tehničkih koje uključuju inženjerstvo i tehnologiju.

Podaci iz naučne baze Scopus pokazuju sličnu sliku, te je u ovoj bazi u 2023. godini zabilježen najveći broj naučnih publikacija u oblastima tehničkih nauka (sa fokusom na kompjuterskim), te u medicinskim i društvenim oblastima.

“Njihova prepoznatljivost nije ograničena samo na nacionalni nivo, već su bh. umjetničke akademije već dugi niz godina afirmisane i van granica, kako u Evropi, tako i u svjetskim okvirima”, rekao je za Al Jazeeru Rifat Škrijelj, rektor Univerziteta u Sarajevu.

Neka od dostignuća koja svjedoče o njihovom rastućem uticaju u međunarodnim akademskim krugovima su priznanje Evropske komisije „Izvrsnost u istraživanju“, Erasmus Povelja u visokom obrazovanju 2021-2027 (ECHE), članstvo u EUPeace alijansi i UNICA Mreži.

Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Sarajevu, postigao je međunarodni uspjeh dobivanjem projekta “STone monument Ensambles and the Climate Change Impact“ – STECCI), iz programa Horizon Europe.

“Postignuti uspjeh ima i dodatnu vrijednost ako se u obzir uzme činjenica da je po prvi put u BiH Univerzitet u Sarajevu koordinatorska institucija istraživačkog projekta u okviru Horizon Europe programa. Uz projekat STECCI, od 2022. godine je odobreno još osam Horizon Europe projekata.”

Trenutno imaju 140 aktivnih bilateralnih sporazuma o akademskoj saradnji te sudjeluju u 230 sporazuma u okviru Erasmus+ programa za međuuniverzitetsku razmjenu.

U januarskom izdanju Webometricsovog rangiranja, nalazi se na 1.570. mjestu na svjetskoj listi u poretku više od 32.000 univerziteta koji su obuhvaćeni rangiranjem po tri kriterija: utjecaj, otvorenost i izvrsnost, što ga svrstava u prvih pet posto svih univerziteta na ovoj listi.

“Na QS rang-listi najboljih svjetskih univerziteta za 2024. godinu nalazimo se između 1.201. i 1.400. mjesta, kao jedini rangirani univerzitet iz BiH. Na QS rang listi za Evropu 2024 Univerzitet u Sarajevu se nalazi na 488. poziciji”, pojašnjava Škrijelj.

Zašto je bitan Webometrics?

Webometrics, koji je sastavila španska istraživačka institucija Cybermetrics Lab, je sistem rangiranja koji ocjenjuje i rangira akademske institucije na osnovu njihovog prisustva i uticaja na Internetu.

Njegov cilj je da pruži pouzdane i ažurne informacije o efikasnosti univerziteta širom svijeta, motivirajući ih da objavljuju obrazovne i naučne materijale na Internetu i povećaju svoje umrežavanje. Za razliku od prethodnih rangiranja koje su se fokusirale na vrhunske univerzitete u razvijenim zemljama, Webometrics uključuje sve univerzitete u svijetu koji su objavili svoje web stranice.

Sa više od 40.000 ocijenjenih akademskih institucija, takav sistem rangiranja pokriva veliki broj visokoškolskih ustanova u svijetu. Pruža globalne i regionalne rang-liste, pokrivajući Sjevernu Ameriku, Latinsku Ameriku, Evropu, Aziju, Afriku, arapski svijet i Okeaniju.

Trenutno Webometrics ocjenjuje univerzitete na osnovu četiri indikatora, koji su kategorizirani u dvije različite grupe ili komponente – aktivnosti, prisutnost, otvorenost i izvrsnost.

Ova metodologija osigurava relevantnu procjenu univerziteta i pruža uvid u njihov učinak i poziciju u digitalnom području.

Čuvena biblioteka

Pravni fakultet ima priznanje najstarije akademske institucije specijalizovane za društvene nauke u BiH. Osnovan je 1946. godine, što ga čini starijim i od Univerziteta.

“U protekloj godini objavili smo 99 naučnih i stručnih članaka objavljenih u periodičnim publikacijama, poglavlja u knjigama ili zbornicima, monografija te objavljenih radova na naučnim konferencijama”, rekla je Amila Ferhatović, prodekanica za nastavu i studentska pitanja.

Rezultate naučnog rada u početku su objavljivali u Istorijsko-pravnom zborniku koji je izlazio do 1952. godine, a od 1953. godine u svom zborniku Godišnjak. Zbornik se decenijama šalje u renomirane biblioteke univerziteta, fakulteta i naučnih instituta, a zastupljen je u SAD-u i Japanu.

Posebno je vrijedna biblioteka ove institucije. mišljenja je Ferhatović. Danas se u njoj, kao najbogatijoj i najbolje opremljenoj pravnoj biblioteci BiH, nalazi gotovo 200.000 bibliotečkih naslova, među njima i mnogi rariteti, koji pokrivaju sva pravna područja.

“U decembru održano je i regionalno takmičenje za centralnu i istočnu Evropu u Budimpešti iz medijskog prava pod nazivom ‘Monroe E. Price Media Law Moot Court’ u organizaciji Oxford Univerziteta i Instituta Bonavero za ljudska prava, a u kojem je Pravni fakultet osvojio 3. mjesto u okviru 12 takmičarskih fakulteta i time se plasirao na svjetsko takmičenje iz medijskog prava.”

Riječ je o renominarom takmičenju u kojem sudjeluju pravni fakulteti sa Oxforda, Stanforda, Yalea i drugi svjetski priznati fakulteti i univerziteti. Studenti se uključuju u uporedna istraživanja o pravnim standardima na nacionalnom, regionalnom i međunarodnom nivou te pruža mogućnost razvijanja argumenta (pismenih i usmenih) o najnovijim pitanjima u oblasti medija i IKT prava, pojašnjeno je na zvaničnoj web stranici Univerziteta u Oxfordu.

Tokom prošle godine, trenersko-takmičarski tim ovog fakulteta je učestvovao i na takmičenju u simulaciji krivičnog postupka u Nišu, a na kojem su, u jednoj od kategorija, osvojili i prvo mjesto.

Cilj je podizanje kapaciteta studenata pravnih fakulteta i mladih pravnika za ovladavanje praktičnim vještinama za primjenu Zakonika o krivičnom postupku, posebno vještinom pisanja optužnice, unakrsnog ispitivanja na glavnom pretresu i davanja uvodnih i završnih riječi u modelu adverzijalnog krivičnog postupka. Učešće na takmičenju omogućava da studenti kroz vannastavne aktivnosti nauče da primjene stečena znanja, naveli su organizatori u ranijem saopćenju.

“Podrazumijeva simulaciju pismene i usmene faze – postupak pred Evropskih sudom za ljudska prava. Ostvareni uspjeh se ogleda u osvojenom prvom mjestu u pismenoj fazi, te drugo mjesto u usmenoj fazi. U konačnici, zauzeli smo drugo mjesto u ovom takmičenju.”

Prateći dinamiku života, razvoj digitalizacije i Al, uveli su nove predmete, poput: Pravo kulturnih industrija, Pravo modne industrije, Digitalna imovina, Regulacija digitalne imovine i druge.

Akademija scenskih umjetnosti jedna je od najvećih proizvođača sadržaja u državi sa 20 cjelovečernjih predstava i 30 kratkih filmova godišnje, rekao je dekan akademije Faruk Lončarević, dodajući da su u rezultatima (predstavama, filmovima i projektima profesora) ostali dominantni, iako često nepriznati i marginalizirani, i u regiji.

Uprkos ograničenom broju studenata, neadekvatnoj infrastrukturi, te sve slabijem i hronično nestabilnom sistemu podrške u profesionalnoj sferi, njihovi alumniji, profesori i studenti nižu uspjehe. Gotovo svaka produkcija u regionu ima njihove alumniste.

“Imamo nagrade sa Edinburškog festivala, Evropske akademije, Cannesa, Berlina, a naši profesori i alumniji su svjetska imena pozorišne i filmske umjetnosti. Kao primjer naše pozicije u regiji u smislu kvalitete možemo uzeti samo činjenicu da su naše alumne prvakinje HNK u Zagrebu, Rijeci, Splitu (ujedno i trenutna direktorica drame).”

Sigurnosni izazovi

U svijetu koji se neprestano suočava sa novim sigurnosnim izazovima, potreba za inovativnim pristupima u oblastima kriminalistike, kriminologije i sigurnosnih studija nikada nije bila veća. Fakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije Univerziteta u Sarajevu stoji na čelu ove misije, nudeći multidisciplinarni pristup koji kombinuje teorijsko znanje i praktične vještine.

“Jedno od ključnih područja u kojem fakultet dominira je kriminalistika, koja se fokusira na proučavanje metoda, tehnika i taktika za otkrivanje, dokazivanje i sprečavanje protivpravnih pojava. Studenti kroz praktične vježbe stječu znanja o forenzičkim tehnikama, poput daktiloskopije i balistike, što ih priprema za realne izazove u polju”, precizira dekan ovog fakuleta, Jasmin Ahić.

U saradnji sa Centrom za forenzička ispitivanja, studenti imaju priliku da upoznaju savremene metode vještačenja, uključujući hemijsko-toksikološka i fizikalna vještačenja, čime se postavljaju temelji za njihovu buduću profesionalnu karijeru.

“Program Upravljanja u kriznim situacijama, koji se vodi unutar Katedre za sigurnosne studije, predstavlja ključni segment u edukaciji budućih stručnjaka sposobnih za efikasno reagovanje u situacijama koje zahtijevaju brzu i koordiniranu akciju u uslovima krize”, dodao je.

Fakultet za saobraćaj i komunikacije počeo je sa radom 1977. godine i tokom svog postojanja stekao je status vodeće obrazovne i naučne institucije u oblasti saobraćaja i komunikacija koja ima značajnu ulogu u razvoju obrazovanja i nauke u BiH i jugoistočnom regionu Evrope.

“Kroz različite projekte, uključujući IPA projekte i individualne posjete nastavnika evropskim univerzitetima, ostvarena je saradnja sa institucijama kao što su Univerzitet Priština u Kosovskoj Mitrovici, Univerzitet u Novom Sadu, Univerzitet Crne Gore, Universidad Politécnica de Madrid…”, navode iz ove institucije.

Studenti, prema njihovim riječima, redovno posjećuju kompanije tokom nastave, gdje se upoznaju sa tehnološkim procesima i stvarnim radnim okruženjem, što im omogućava da primijene teorijska znanja u praksi.

Poželjna radna snaga

Sveučilište u Mostaru je prvi put od svog postojanja u prošloj godini rangirano na svjetskoj ljestvici QS University Rankings gdje je SUM rangiran na 494. mjesto u Evropi, a kao drugi u BiH. Jedno od područja u kojem SUM dominira je međunarodna saradnja što je značajno doprinijelo ovoj poziciji. Po prvi put Evropska komisija je Sveučilištu u Mostaru dodijelila Erasmus povelju u visokom obrazovanju za period 2021/2017.

Filozofski fakultet jedna je od 11 sastavnica Sveučilišta u Mostaru. Odlučno su posvećeni unapređenju humanističkih i društvenih nauka.

“Sveučilište u Mostaru je ove akademske godine uspješno prošlo kroz institucionalnu reakreditaciju Agencije za visoko obrazovanje i osiguranje kvalitete BiH. To je proces za koji su se intenzivno pripremale sve sastavnice SUM-a pa tako i Filozofski fakultet kako bi ispunili sve zadane kriterije”, naglašavaju iz Filozofskog fakulteta Sveučilišta u Mostaru.

U toku su i pripreme za novu međunarodnu akreditaciju koju će provesti Agencija za znanost i visoko obrazovanje Hrvatske. Diplome Sveučilišta u Mostaru, a samim time i diplome stečene na Filozofskom fakultetu, priznaju se u Hrvatskoj kao i u cijeloj EU, a razlog tome je institucionalna međunarodna akreditacija.

“U sklopu Fakulteta djeluje i Savjetovalište za studente gdje psihološku potporu u savjetovalištu pruža nastavno osoblje studija Psihologije, koje ima iskustvo u radu sa studentskom populacijom. Savjetovalište za studente usmjereno je i prema davanju potpore studentima s invaliditetom.”

Filozofski fakultet SUM-a aktivno je uključen u Erasmus+, jednu od najuspješnijih inicijativa Evropske unije. Ovaj program olakšava razmjenu studenata, nastavnika i administrativnog osoblja između sveučilišta širom Evrope, potičući saradnju u obrazovanju, obuci i razvoju mladih.

“Između ostalog, časopis Hercegovina ušao je u jednu od najprestižnijih svjetskih citatnih baza SCOPUS i do sada je jedini tiskani časopis u BiH koji se može pohvaliti ovim uspjehom.”

Fakultet informacijskih tehnologija u Mostaru (FIT) prepoznat je po specifičnom nastavnom planu i programu (NPP) u oblasti IT (informacione tehnologije). Preko 20 godina nudi alternativnu nastavu za studente upisane na DL program, inicijalno pokrenut da omogući IT profesionalcima mogućnost aktivnog studiranja.

“Specifičnost trogodišnjeg programa se ogleda u kombinaciji teorije i praktičnog rada na predmetima direktno vezanim za razvoj softvera, kao što su programiranja, baze podataka, razvoj softvera, HCI. Nadogradnja kroz četvrtu i petu godinu vodi studente u oblast softverskog inženjeringa sa dijelom predmeta koji ulaze u Data Science”, konkretizuje Nina Bijedić, dekanesa FIT-a.

FIT je doživio porast popularnosti u posljednje dvije godine, privlačeći između 350 i 430 novih brucoša svake godine.

“Veliki broj IT kompanija u BiH su pokrenuli i uspješno ih vode FIT-ovci. Neke su ostale male, neke su prerasle u srednja preduzeća. Izrazito su poželjna radna snaga i već od druge godine počinju da rade ili kao freelanceri ili u IT firmama.”

Univerzitet u Banjoj Luci također bilježi konstantan napredak u svim oblastima: naučno-istraživačkom radu, studentskom standardu, međunarodnoj i međuuniverzitetskoj saradnji.

Posebno se izdvaja napredak na Webometricsovog rang listi na kojoj je Univerzitet u Banjoj Luci od jula 2017. godine do danas napredovao za 2071. poziciju.

“Godine 2017. godine nalazio se na sedmoj poziciji univerziteta iz BiH i bio je na 4.834. mjestu u svijetu. Danas je Univerzitet u Banjoj Luci na Webometricsu drugi u BiH, te 2.763. mjestu u svijetu od 30.000 univerziteta obuhvaćenih ovim rangiranjem”, naglašava Dario Stanković, portparol Univerziteta u Banjoj Luci.

Publikacije na svjetskim policama

Izvan Turske, Fakultet islamskih nauka predstavlja najstariju, a ujedno i najveću visokoškolsku instituciju u Evropi u oblasti islamskih studija. Tokom posljednjih nekoliko godina nastavnici Univerziteta u Sarajevu – Fakulteta islamskih nauka postigli su značajne rezultate na polju naučno istraživačkog rada koji su prepoznati u međunarodnim okvirima.

Tako je prof. dr. Nedim Begović, u koautorstvu sa Emirom Kovačevićem, 2022. godine publicirao naučnu monografiju Law, State and Religion in Bosnia and Herzegovina (Pravo, država i religija u Bosni i Hercegovini) u izdanju prestižne svjetske izdavačke kuće Routledge (London i New York), čiji su urednici bili vodeći međunarodni eksperti na polju religijskopravnih studija profesori Silvio Ferrari, W. Cole Durham i Tahir Mahmood.

“Posebno je zapažen petnaestogodišnji angažman prof. dr. Ahmeta Alibašića u svojstvu kourednika edicije Yearbook of Muslims in Europe u izdanju Brilla”, ističe Begović, ujedno i prodekan za kvalitet ovog fakulteta, dodajući da ovaj fakultet objavljuje svoja djela na različitim jezicima.

“Objavili su priloge u zbornicima radova međunarodnih izdavača Routledge, Oxford University Press, Georgetown University Press, Brill… kao i naučne članke u međunarodnim časopisima indeksiranim u citatnim bazama podataka Web of Science i Scopus od kojih su neki, s obzirom na citiranost, rangirani u kvartile Q1 i Q2.”

Univerzitet u Sarajevu – Ekonomski fakultet (EFSA) jedini je fakultet ovog usmjerenja u BiH koji posjeduje dvije najprestižnije međunarodne akreditacije, koje ga svrstavaju u pet posto ekonomskih fakulteta u cijelom svijetu.

Godine 2005. započeo je proces akreditiranja kvalitete sistema obrazovanja kod najrespektabilnijih akreditacijskih organizacija, AACSB – Asocijacije za unaprjeđenje akademskih poslovnih škola i EFMD – Evropske fondacije za razvoj menadžmenta, vjerujući da je isticanje u kvalitetu jedini put prema prosperitetu u oblasti visokog obrazovanja.

(TIP/Izvor: Al Jazeera/Autor: Mirela Muračević/Foto: AAron Ontiveroz / The Denver Post via Getty Images – Ilustracija)