Otmičar Jan-Erik Olsson je riječima na engleskom “Svi dole, neka zabava počne”, naoružan automatskom puškom i pod dejstvom narkotika, ušao u banku u centru Stockholma 1973. godine na današnji dan, 23. augusta. Tada počinje uzimanje talaca i kriza koje će trajati šest dana. Tako je nastao koncept poznat širom svijeta – “Stockholmski sindrom”, situacija u kojoj kidnapovani ljudi razviju određenu vezanost za svog otmičara.

Brzo se širi vijest o pljački. Olsson je uzeo za taoce četiri osobe zaposlene u banci – tri žene i jednog muškarca. Vojska policije je poslata na lice mjesta, a snajperisti su na nišanu imali ulaz banke. Otmičar je koristio dva taoca kao živi štit i prijetio da će ih ubiti.

“Često sam razmišljala o toj apsurdnoj situaciji u kojoj smo se našli”, prisjeća se tada 23-godišnja Kristin Enmark u svom romanu “Postala sam Stockholmski sindrom”. Po njenim riječima, kidnapovani u banci su bili prestravljeni jer su bili između dvije prijetnje smrću, na jednoj strani od policije, a na drugoj od otmičara.

Olsson je imao nekoliko zahtjeva – tri miliona kruna i oslobađanje svog pomoćnika Clark Olofsson, jednog od najopasnijih kriminalaca u zemlji. U pokušaju smirivanja situacije, švedska vlada mu je odobrila zahtjeve. Cijela Švedska je uživo na televiziji pratila tok tog vanrednoj događaja u zemlji.

“Kada je Clark Olofsson stigao, preuzeo je kontrolu i vodio je pregovore sa policijom”, rekao je za AFP Bertil Ericsson (73), fotograf koji je pratio događaj.

Olsson se odmah smirio kad je stigao Olofsson, dok je Kristin Enmark rekla da je u njemu tada vidjela spasioca. “Obećao mi je da mi se ništa neće dogoditi i odlučila sam da mu vjerujem”, rekla je ona i dodala da je tada imala 23 godina i da je bila prestrašena.

Kristin Enmark je nekoliko puta javno govorila i branila svoje otmičare. “Olssonu i Olofssonu sam vjerovala u potpunosti. Nisam se njih uopšte plašila, ništa mi nisu uradili. Bili su veoma fini”, rekla je ona drugog dana zatočeništva tokom telefonskog razgovora sa premijerom Olofom Palmeom.

“Znate šta me plaši? Da policija upadne u banku”, dodala je ona. Krajem šestog dana policija je odlučila da preduzme akciju, probila krov banke i pustila gas u prostorije. Olsson se predao i taoci su oslobođeni.

U pregovaračkom timu je bio psihijatar Nils Bejerot. On je tada analizirao ponašanje otmičara i talaca, a kasnije je skovao termin “Stockholmski sindrom”.

Koncept je sada sporan. “To nije psihijatrijska dijagnoza”, rekao je za AFP Christoffer Rahm, psihijatar i istraživač na Institutu Karolinska i autor teksta pod naslovom “Stockholmski sindrom: psihijatrijska dijagnoza ili urbani mit?”.

Termin opisuje “odbrambeni mehanizam koji pomaže žrtvi” da prihvati objektivno traumatičnu situaciju, što zauzvrat smanjuje doživljeni stres, rekao je Ram. Za profesorku političkih nauka na Univerzitetu u Stockholmu i specijalistkinju za rodna pitanja Cecilia Ase, taj koncept krije i političku dimenziju.

“Stockholmski sindrom je koncept izmišljen” da bi se sakrio neuspjeh države da zaštiti taoce. “Mi smo predstavljali stvarnu prijetnju za taoce”, priznao je policijski inspektor Eric Ronnegard godinama kasnije u knjizi koja istražuje greške policije tokom te otmice.

Po njegovim riječima, sa toliko policije koja je okružvala banku, postojao je rizik da će i taoci biti ubijeni. U znak ogorčenosti prema vlastima, bivši taoci su odlučili da cšute tokom suđenja otmičaru. Na psihološkom nivou, Ram smatra da se mnogi mogu poistovjetiti sa konceptom “Stockholmskog sindroma”.

“Razvijanje pozitivne emocionalne veze sa nekim ko prijeti, predstavlja realnost koja postoji u nasilnim okolnostima. Razumijevanjem psihološke reakcije žrtve, olakšavamo težinu osjećaja sramote i krivice koju imaju taoci”, dodao je Ram.

(TIP/Izvor: Beta)