Izudin Kešetović: UTOPIJA ILI JAVA/Jedno ministarstvo, jedna poreska stopa za zdravstvo BiH

Strukovni sindikat doktora i stomatolaga u FBiH štrajkuje po kantonima. Dva entitetska, deset kantonalnih i jedan iz distrikata, ministarstva, sa istim brojem zavoda ili direkcija je institucionalna slika vlasti u zdravstvu. Kako reče bivši ministar zdravstva FBiH i  bivši generalni direktor UKC Sarajevo dr Mesihović ‘ treba nam jedno ministarstvo  zdravstva na nivou države i jedan umjesto tri sistema’.

Gubici u zdravstvu

Trenutni gubici u zdravstvu BiH su oko 1 milijarde KM. Kako su javne finansije entiteta Republika Srpska najlošija u Evropi, računajuči FBiH, taj omjer je 3:1 kada su u pitanju gubici, dok je fiskalni kapacitet  u najmanje obrnutom odnosu 1:3. Situacija je grozna. Štrajkovi su sporadični, počevo od onih u Domu zdravlja u Zvorniku, do onih u Sarajevskom kantonu i najavljenih i zabranjenik u FBiH. Doktori traže veće plate. Zavodi za zdravstvo su „puni  kao brod sa zaposlenim stranačkim kadrovima” , ali su „prazni kao šišana kada je u pitanju zdravstveni novac”

 Kakva nam reforma treba?

Promjene u sistemu doprinosa se zasnivaju na:

– doprinosi za zdravstvo se ukidaju;

– doprinosi za nezaposlene se ukidaju;

– stopa i naplata doprinosa ostaje ista.

Uvođenjem dodatne opšte stope na PDV-e do nivoa ograničenja od 25% obezbijedili bi se stabilni izvori finansiranja i prešlo na novi model finansiranja zdravstva. Ovakva praksa postoji  u mnogim zemljama. Ukidanjem doprinosa za zdravstveno osiguranje prešlo bi se na Beveridžov model  finansiranja zdravstva iz poreza. Pošto bi se prešlo na sistem finansiranja iz poreza to podrazumjeva da zdravstvena reforma bude dostupna svim građanima. Danas je Beveridžov model zastupljen u Velikoj Britaniji, Irskoj, Islandu, skandinavskim zemljama (Norveška, Švedska, Danska, Finska), Italiji, Španiji, Portugalu, Grčkoj, Kanadi, Australiji i Novom Zelandu.

U uslovima kriza kao što je danas slučaj dolazi do punog izražaja prednost ovog modela, a to je lakša kontrola utrošenih sredstava, niži troškovi administracije i efikasnije finansiranje zdravstva.U BiH se primjenjuje sistem zdravstvenog osiguranja koji se bazira na Bizmarkovom modelu. Osnovni izvor finansiranja zdravstvenog osiguranja su doprinosi. Dodatna sredstva se obezbjeđuju iz budžeta, participacije i donacije.

Prijedlog stope doprinosa i poreza na dohodak

Prijedlog se zasniva na zbirnoj stopi na neto plate  od 36,06%, tj. sa stopom na bruto plate od 23% i zadržavanje  poreza na dohoda. Efekat regresivnosti poreza na dohodak uslijed povećanja opšte poreske stope može se ispraviti kroz povećanje ličnih dohodaka uslijed  smanjenja  stopa  doprinosa i povećanje ličnog dodbitka kod poreza na dohodak i njegovo  vezivanje za prosječnu platu iz prethodnog perioda, sa sadašnjih 300 KM na 70% prosječnog dohodka, uz zadržavanje postojećih poreskih olakšica i primjenu proporcijalne stope  od 10% za dohotke koji su do  3 puta veći  od prosjećne bruto plate, 15% za dohotke koji  koji su veći za 4 puta od prosječne plate i  20% za dohotke koji su veći za 5 i više puta od prosječne plate.

Izmjene opšte poreske stope  PDV-a

Dodatni dio povećane opšte porezne stope  PDV-a imao bi karakter paušalnog poreza  na postojeću stopu od  17% .Na bazi statističkih podataka i scenarija  projekcija indirektnih poreza u periodu 2016-2019. godine od strane Uprave za indirektno oporezivanje Bosne i Hercegovine  stope rasta PDV po opštoj poreskoj stopi kretale bi se na nivou 3,4%.Kao bazu za izračun fiskalnog kapaciteta koristićemo 2017.godinu kao polaznu godinu promjena u sistemu obračuna  PDV-a i doprinosa. Standardna stopa PDV-a u Bosni i Hercegovini od njegovog uvođenja je 17%. Nulta stopa je propisana samo za izvoz i uvedena je s razlogom omogućavanja prava odbitka ulaznog poreza obveznicima koji izvoze dobra i usluge van Bosne i Hercegovine.

Finansijska izdašnost  poreskih stopa  PDV-e.

Poreska osnovica na projektovani PDV u 2017. godini bi iznosila 20,52 milijarde KM.

PDV –e na projektovanu poresku osnovicu iz 2017. godine od 20,52 milijarde KM ,sa stopom 23% , bi iznosio 4,72 milijardi KM ili povećanje od 1, 23 milijardi KM.

PDV-e na projektovanu osnovicu iz 2017. godine od 20,52 milijardi KM , sa stopom 24%, bi iznosio 4,92 milijardi KM ili povećanja od 1,43 milijarde KM.

PDV-e na projektovanu osnovicu iz 2017. godine od 20,52 milijardi KM , sa stopom 25%, bi iznosio 5,13 milijardi KM ili povećanja od 1,64 milijarde KM.

 Očekivani rezultati poreske reforme

Ukidanjem doprinosa za zdravstveno osiguranje prešlo bi se na Beveridžov model  finansiranja zdravstva iz poreza. Prijedlog se zasniva na zbirnoj stopi na neto plate  od 36,06%, tj sa stopom na bruto plate od 23% i zadržavanje  doprinosa na dohodak  uz povećanje ličnog odbitka na iznos 70% prosječne plate i uvođenje progresivnih stopa od 10, 15 i 20% Pošto bi se prešlo na sistem finansiranja iz poreza to podrazumjeva da zdravstvena reforma bude dostupna svim građanima.  Indirektno će se izbjeći  praksa prekida tzv. „ fiktivne nezaposlenosti” radi ostvarivanja prava na zdravstvenu zaštitu.

Stavovi izraženi u ovom tekstu su autorovi i ne odražavaju nužno uredničku politiku portala TIP.ba.

(TIP/Autor: prof. Izudin Kešetović/Foto: Ilustracija)

Tweetaj